از سر نوشت :: حسین غفاری

روایت‌های بی‌گاهِ یک پیام‌برِ پاره‌وقتِ دوره‌گرد

فهرست
x
x
خرده ادراکات
  • ۱۳ مهر ۰۱

    ▪️سالروز شهادت حضرت ابی‌محمد، حسن بن علی بن محمد، ابن‌الرضا (علیه و علی آبائه السلام) بر شما تسلیت باد.

    ♨️در سال‌های اخیر تلاش‌های پراکنده‌ای برای بصری کردن وقایع تاریخی مقدس، با هدف ملموس ساختن موضوعات کهن برای نسل جوان و نوجوان رخ داده است. این تلاش‌ها که در شکل سنتی به ترسیم شمایل معصومان یا پرده‌نگاری‌های عاشورایی محدود می‌شد، با خلاقیت هنرمندان معاصر برای عبور از احتیاطات شرعی، به قله‌هایی همچون آثار حسن روح‌الامین ختم شده که کیفیت آثار، حس و حال اجرا و زاویه دید و روایت خاص او از وقایع، در این سال‌ها بسیار بازتاب یافته است.

    ⚠️مثل هر کار تازه‌ای، در کنار فرصت‌های این تصویرسازی‌ها، باید مراقب آسیب‌های احتمالی آن هم باشیم. مثلاً جانشین‌سازی یک تصور واحد از صحنه‌ای تاریخی به‌جای توسعه درک‌های متعدد از آن واقعه نزد مخاطبان با سطوح معرفتی مختلف؛ یا بسنده کردن به زاویه و عمق دید هنرمند در شناخت آن صحنه یا واقعه تاریخی. همچنین اگر در این میان خطایی هم در تصور یا تصویر هنرمند رخ بدهد، بعداً به سختی می‌توان آن را از ذهن مخاطب پاک کرد.

    🎨برای نمونه نگاهی به آخرین نقاشی دیجیتال 🖌️هنرمند وارسته و نازک‌خیال حسن روح‌الامین بیندازیم که به مناسبت هشتم ربیع‌الاول، صحنه‌ی نماز حضرت حجت ابن الحسن (عج) بر پیکر پدرشان امام حسن عسکری (ع) را در این روز ترسیم کرده است. طبق نقل تاریخی امام مهدی (عج) که در این هنگام کودکی پنج ساله بودند، عموی خود، جعفر بن علی (که بعدها به جعفر کذاب معروف شد) از اقامه نماز بر پیکر پدر کنار زدند و خود برای ایشان نماز اقامه کردند.

    🔍با دقت به این نقاشی نگاه کنید. جعفر بن علی در این نقاشی چند ساله به تصویر کشیده شده است؟
    ❓۵۰؟ ۶۰؟ ۷۰؟!
    💡این در حالی است که می‌دانیم امام حسن عسکری (ع) در سال ۲۶۰ ق. در ۲۸ سالگی به شهادت رسیده‌اند و جعفر اختلاف سنی جدی با ایشان نداشته و به احتمال قریب به یقین کوچکتر از امام بوده است.

    🤔در اینجا یک بی‌دقتی کوچک هنرمند نقاش، تصور مخاطب را از واقعیت تاریخی دگرگون می‌کند و فهم او را در این نقطه متوقف نگه می‌دارد. اینکه جعفر کذاب یک جوان بیست و چند ساله‌ی خام خیال و در سودای غصب زعامت شیعیان باشد فرق دارد با آن‌که او را پیرمردی مسن بدانیم که بر سنت عربی به عزای برادر ایستاده و در ظاهر میراث‌دار او بوده است.

    🚦فرایند «تصویری شدن» تاریخ مقدس، اگر از اساس قابل تردید نباشد، این قدر هست که باید با الزامات معرفتی فراوانی همراه شود تا رهزن نباشد.

    وَ لِلّٰهِ الْحَمْد

  • ۷ مرداد ۰۰

    نامه اعتراضی جمعی از شترداران و بازرگانان بغداد به جناب موسی بن جعفر، بزرگ طایفه علویان

    ای پسر پیغمبر خدا؛
    در میان بزرگان شهر بعد از انتشار شایعاتی درباره فرموده‌ی شما به جناب «صفوان بن مهران» آشوب و تشویشی در گرفته است.
    چنین روایت کرده‌اند که حضرتتان از مراوده اقتصادی جناب صفوان با خلیفه بزرگ و کدخدای مشرق زمین، جناب هارون الرشید ناخرسندید.
    آیا بغیر این است که زنده نگه داشتن دین جد شما به آباد بودن مملکت اسلامی و پایداری مناسک و شعائر الهی میسر است؟
    آیا در این دوران طلایی حکومت بنی‌عباس که از چین و هند تا دروازه‌های بیزانس تحت سلطه‌ی خلافت اسلامی قرار دارد، حرکت یکتا امپراطور مقتدر مسلمانان به قصد انجام اعمال حج، چیزی بجز مجد و عظمت اسلام را نوید می‌دهد؟
    آیا به این فکر کرده‌اید که اگر عملی خداپسندانه مثل «کمک به یک مسلمان برای انجام حج» را تعبیر به «مشارکت در بقای ظالم» بفرمایید، آن وقت تکلیف این همه تاجر و بازرگان و کاسب خرده‌پا که هر روز امیدوار به مراوده تجاری با دستگاه ثروتمند و باشکوه خلافت هستند چه می‌شود؟ آیا شما جواب زن و بچه‌های مظلوم آن‌ها را می‌دهید اگر با امتناع از داد و ستد با دربار شب‌ها سر گرسنه بر بالین بگذارند؟
    شما که پسر پیغمبر و محترم در میان مردمان هستید آیا نترسیدید که اگر جناب صفوان، که از شترداران خوش‌نام و مشهور هستند، از همکاری با خلیفه امتناع کنند چه بر سرشان می‌آید؟
    از حضرتتان انتظار زمان‌شناسی بیشتری داشتیم تا در این ایام که سپاهیان اسلام در مرزهای روم با کفار در حال مبارزه هستند، چنین تزلزلی در پشت جبهه‌ها ایجاد نفرمایید.
    در هر صورت صنف شترداران و بازرگانان بغداد که جمع کثیری از مردم و کسبه محترم را نمایندگی می‌کند از عمل به این توصیه جنابعالی معذور است و امیدواریم که بدبینی به خلیفه بزرگ را کنار بگذارید و اتحاد مسلمانان را خدشه دار نفرمایید.

    والسلام
    مردادماه۱۴۰۰

    پ.ن:
    داستان مشهور «صفوان جمال»

  • ۱۱ فروردين ۰۰

    متأسفانه در جدل غیرخردمندانه و کاملاً سیاسی این روزها، وظیفه مستقیم دولت در آموزش رسانه‌ای و تربیت رسانه‌ای نادیده انگاشته می‌شود.
    هر چند که این نکته قابل تأیید است که آموزش رسانه‌ای و تربیت رسانه‌ای حتما باید هسته خانواده را هدف قرار بدهد؛ اما برای اعمال صحیح تربیت رسانه‌ای، خانواده به سه چیز نیاز دارد: آموزش، ابزار و پشتیبانی؛ که هر سه هم موکول به اراده‌ی جدی دولت است.

    دولت جمهوری اسلامی چه وظایفی در تربیت رسانه‌ای دارد؟

    الف) آموزش: شامل طیف گسترده‌ای از آموزش‌ها از سطح دانش تا بینش و گرایش و کنش
    ب) ابزار: مثل اینترنت سما، درگاه‌های ویژه کودک و نوجوان، سامانه‌های هدایت مصرف رسانه و ...
    ج) پشتیبانی: مقررات‌گذاری به نفع تربیت (مثل همان ماجرای اینترنت شبانه و ...)

    البته با فرض زندگی در دوران طاغوت،‌ و بدون محقق شدن هیچ یک از موارد سه گانه بالا، هرگز مسئولیت تربیت از گرده خانواده رفع نمی‌شود. فقط ما به ازای ناتوانی خانواده‌ها در تربیت فرزندان، بر شدت درجه آتش جهنم بر طاغوت و طاغوتیان افزوده خواهد شد!

  • ۲۸ مهر ۹۹

    از «مومو» خوشم آمد.
    حربه‌ی مفید و مؤثری برای ترساندن بچه‌ها و خانواده‌ها از واتساپ! مثل همان «لولو» که مادربزرگ‌ها ما را از آن می‌ترساندند که سراغ خوراکی‌های ته انباری نرویم!

    مقابله با آن هم ساده است. اگر خانواده‌ها آموزه‌های تربیتی را در سطح قصه شنگول و منگول در خانه پیاده کنند، «مومو» راه به جایی نمی‌برد:
    در را به روی غریبه باز نکنید؛
    شماره غریبه را مسدود کنید؛
    پیام غریبه را جواب ندهید.

    سخت است؟

x
x
دسته‌بندی نوشته‌ها

با در نظر گرفتن همه‌ی موارد گفته شده درباره «آموزش از راه دور» و «آموزش مجازی»، به نظر می‌رسد برای استفاده بهینه از امکانات دنیای دیجیتال در راستای تربیت نسلی اندیشمند و توانمند باید راهی میانه یافت تا قابلیت‌های بی‌نظیر فضای مجازی با کمترین آسیب و تنش به خدمت تعلیم و تربیت نسل جوان در بیاید. راهی که با نگاهی به تجربیات پیشینیان، الزامات قانونی و دستاوردهای جهانی تا حد زیادی قابل تشخیص است.

راه‌حل استفاده از فضای مجازی برای ارتقای کیفیت یادگیری کودک و نوجوان چیست؟
سیاست‌گذاران در جوامع مختلف نسبت به وظایف حاکمیت در آموزش‌وپرورش نسل‌های آینده، مجادلات فراوانی داشته‌اند. ماحصل این مباحث آن است که اهتمام به فراهم آوردن شرایط تعلیم و تربیت صحیح نفوس (از سوادآموزی گرفته تا علوم و فنون پیشرفته) از شاخص‌های یک حکومت انسانی و آرمانی است. در دوران ما، هر حکومتی بسته به درایت حاکمان و بضاعت مردمانش، قدم‌هایی برای دستیابی به این شاخص کفایت بر می‌دارد. آنچه در جهان امروز مورد اتفاق‌نظر است، آموزش عمومی همگانی از طریق نظام مدارس ابتدایی و متوسطه برای کودکان و نوجوانان محقق می‌شود و در اصل سی‌ام قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تصریح شده است که:

«دولت موظف است وسایل آموزش‌وپرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سرحد خودکفائی کشور به‌طور رایگان گسترش دهد.»

از آنجا که به‌طور سنتی «مدرسه» به‌عنوان بستر آموزش‌وپرورش شناخته می‌شده تفسیر این اصل نیز منجر به تأکید چندباره اسناد بالادستی مثل سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش (مصوب ۱۳۹۰) بر الزام کودکان لازم‌التعلیم به حضور در محیط مدرسه در ایام مشخص سال تحصیلی شده است. در نتیجه موضوع «آموزش از راه دور» و «آموزش مجازی» و کلاً هرگونه استفاده از فناوری‌های ارتباطی و رسانه‌ای در حکم مکمل آموزش‌های مدرسه‌ای شناخته شده و  امکان جایگزینی و واگذاری آموزش به محیط خارج از مدرسه وجود ندارد. این مورد در اصول حاکم بر انتخاب راهبردهای یاددهی-یادگیری در بند نهم سند برنامه درسی ملی (مصوب ۱۳۹۱) به این شکل مورد اشاره قرار گرفته:

«۹-۹. [آموزش‌وپرورش باید] زمینه بهره‌گیری هوشمندانه از فناوری‌های نوین آموزشی را فراهم نماید و استفاده از آن‌ها را با نگاه تقویتی و تکمیلی یا توانمندسازی (نه نگاه جایگزینی و واگذاری) دنبال کند.»

با این ترتیب در حال حاضر به لحاظ موانع قانونی، «آموزش از راه دور» و «آموزش مجازی» نمی‌تواند به شکل فراگیر در کنار نظام مدارس ایران توسعه یافته و فعالیت کند. آن‌چنان‌که در دنیا مفاهیمی مانند «یادگیری در خانه» (Home Schooling) یا «مدارس آزاد» (Open Schooling) جایگزین تعلیم و تربیت مدرسه‌ای هستند. اما این به معنای بن بست و نهایت مسیر نیست. چه با نگاه «دو جهانی شدن» به فضای مجازی و چه با فرض توسعه فضای مجازی در امتداد فضای حقیقی، می‌توان از ظرفیت‌های بی‌شمار این فضا در تقویت و تکمیل آموزش‌های مدرسه‌ای بهره گرفت. مثلاً معلمی که در کلاس درس از محتوای منتشرشده در فضای مجازی استفاده می‌کند تا اشتیاق دانش‌آموزانش را به فراگیری افزایش دهد، یا مدرسه‌ای که ارتباط تعلیمی و تربیتی با دانش‌آموزان را در محیط‌های مناسب‌سازی‌شده‌ی مجازی برقرار و آنان را در استفاده مناسب از امکانات این فضا راهنمایی می‌کند، همگی در حال فعال کردن ظرفیت‌های یاددهی-یادگیری فضای مجازی هستند بدون آن که به ساحت مدرسه (در معنای سنتی آن) خدشه‌ای وارد کرده باشند.
انواع ارتباطات مدیریت شده در فضای مجازی نیز مثل ارتباط بین معلمان، ارتباط بین والدین و معلمان، ارتباط بین دانش آموزان و معلمان با حفظ اصالت محیط مدرسه، به توسعه‌ی مفهوم یاددهی-یادگیری در همه جا و همه وقت کمک می‌کند.
این نوع از کاربری رسانه‌ها و بخصوص فضای مجازی در فرایند یادگیری-یاددهی را «یادگیری تلفیقی» می‌نامند. نوعی از یادگیری که از تلفیق امکانات محیط حقیقی و محیط مجازی یا رسانه‌ای حاصل می‌شود. یادگیری تلفیقی به عبارت دیگر با غنی‌سازی محیط یادگیری-یاددهی حقیقی بوسیله‌ی عناصر مجازی و رسانه‌ای شکل می‌گیرد.
در یادگیری تلفیقی، ضمن حفظ مزایا و فواید محیط‌های حقیقی یادگیری، سعی در افزودن مزایا و فواید عناصر رسانه‌ای و مجازی می‌شود تا فراگیران بیشترین سطح درگیری با موضوع و محتوای آموزشی را تجربه کنند.
هر چقدر که سن یا تجربه‌ی فراگیران در بکارگیری فضای مجازی کمتر باشد، آموزش تلفیقی کمک می‌کند تا مضرات و آسیب‌های ناشناخته یا ناخواسته این فضا، در روند یادگیری اختلالی ایجاد نکند. همچنین آموزش تلفیقی به شکل تلویحی راه و رسم صحیح استفاده از رسانه و فضای مجازی را به فراگیر می‌آموزد. هدایت یادگیری تلفیقی و تشخیص میزان ترکیب فضای حقیقی و مجازی با توجه به شرایط فراگیران، بر عهده‌ی معلم است. با این حال آزادی عمل فراگیران در بهره‌گیری از فضای مجازی در چهارچوب‌های اعلامی معلم، موجب تحرک و نشاط بیشتر آنان می‌شود.
همه‌ی این مزایا موجب شده که آموزش تلفیقی از سوی بدنه‌ی تعلیم و تربیت مورد استقبال واقع شود و در رأس برنامه‌های تحولی مدارس و معلمان پیشرو قرار بگیرد.

شیوه‌های رایج آموزش تلفیقی برای کودکان و نوجوانان
متداول‌ترین نوع بکارگیری آموزش تلفیقی در کلاس‌های درس، غنی‌سازی محیط یادگیری با ابزارهای چندرسانه‌ای است. اولین بار «ادگار دیل» آموزگار آمریکایی (۱۹۰۰ تا ۱۹۸۵ م.)، با طرح «مخروط تجربی» (Cone of Experience) به اثربخشی یادگیری دیداری و شنیداری اشاره کرد. هر چند که بنا بر مطالعات اثبات‌شده‌ی ادگار دیل سطح یادگیری در کلاس‌های چندرسانه‌ای در بیشترین سطح خود قرار ندارد، اما به هر حال فاصله‌گرفتن از آموزش‌های سخنرانی محور سنتی و حرکت به سوی یادگیری همیارانه و مشارکتی، با گذر از این نوع یادگیری محقق می‌شود.
پخش تصاویر پرده‌نگار (PowerPoint) و ویدیوهای آموزشی به کمک ویدیوپروژکتور و پرده نمایش، ساده‌ترین نوع اجرای کلاس چندرسانه‌ای است. بکارگیری تخته‌های هوشمند که امکان تعامل محدود فراگیر با محتوای دیجیتال را میسر می‌کند نیز از جمله اقدامات متداول برای درگیری بیشتر دانش آموزان در کلاس با محتوای چندرسانه‌ای است.
 
آموزش چندرسانه‌ای می‌تواند در بیرون کلاس هم به یادگیری کمک کند. مشاهده‌ی ویدیوهای آموزشی در منزل برای مرور مباحث آموخته شده و یا تکمیل اطلاعات و تقویت معلومات درسی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. نحوه‌ی دسترسی به اینگونه ویدیوها با توجه به توسعه ی زیرساختهای اینترنت، می‌تواند به شکل برخط باشد.
از دیگر کاربردهای ویدیوهای آموزشی در منزل می‌توان به توسعه شیوه «یادگیری معکوس» (Flipped learning) اشاره کرد. در این روش، با معکوس شدن فرایند سنتی کلاسداری یعنی «تدریس در کلاس و تمرین در منزل»، آشنایی با سرفصل‌های جدید درسی با مشاهده‌ی ویدیوی آموزشی یا ویدیوی تدریس معلم در منزل انجام می شود و زمان کلاس درس در مدرسه به حل تمرین و رفع اشکال سپری می‌شود. در یادگیری معکوس توجه به تفاوت‌های فردی دانش آموزان و حرکت به سمت لایه های پایین‌تر مخروط ادگار دیل با حل گروهی تمرین در کلاس محقق می‌شود.۱
استفاده از ظرفیت‌های ارتباطی فضای مجازی هم می‌تواند در خدمت آموزش تلفیقی قرار بگیرد. بدین صورت که انجام تمرین و برگزاری انواع آزمون‌ها را -چه در کلاس درس و چه در منزل- تسهیل کند و امکان پرسش و پاسخ معلم و فراگیران را در بیرون کلاس فراهم آورد.
استفاده از «بازی‌های کوچک»  یا «بازی‌های جدی»  در خلال فرایند یاددهی-یادگیری، علاوه بر تقویت انگیزه و نشاط فراگیران، به یادگیری چندبعدی و عمیق تر آنان کمک می‌کند. این بازی‌ها می‌تواند در کلاس درس با استفاده از ابزارهایی مثل «تبلت آموزشی» یا در منزل به عنوان تکلیف مدرسه‌ای انجام شود.
در همه روش‌های گفته شده، هدایت معلم و نظارت او بر کاربرد تلفیقی این ابزارهای رسانه‌ای و مجازی ضروری و تعیین‌کننده است.


۱. برای آشنایی بیشتر با کلاس معکوس به مقالات متعدد نوشته‌شده در ماهنامه رشد معلم مراجعه فرمایید. ازجمله: «کلاس معکوس، راهبرد نوین آموزش»  و «صرفه‌جویی در وقت، دستاورد کلاس معکوس»


این یادداشت، بخش کوتاهی از یک گزارش ده‌هزار کلمه‌ای است که به درخواست معاونت محتوای مرکز ملی فضای مجازی درباره وضعیت آموزش مجازی در ایران و جهان نگاشته‌ام که در نسخه نهایی منتشر شده این گزارش هم منتشر شده است.


گفتگوها (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی