روابط عمومی رادیو معارف بخشی از برنامه‌ی سایه‌روشن که در آن به عنوان کارشناس برای والدین درباره‌ی اینترنت و نقش آن در تربیت فرزندان صحبت کرده‌بودم به شکل مصاحبه‌ای درآورده و امروز در روزنامه رسالت چاپ شده است. هر چند که متن نهایی آن را خودم ویرایش نکردم اما در مجموع قابل قبول است.

روزنامه رسالت، ۹ اردیبهشت ۹۲
گفتگو با مهندس حسین غفاری پژوهشگر در حوزه رسانه های دیجیتال
گفتگو از: منصوره رضوانی اصل- کارشناس روابط عمومی رادیو معارف

استفاده اجتناب ناپذیر جوانان عصر مدرن کنونی بدون آگاهی از خطرهای احتمالی ناشی از آن، از جمله: فرار، اغفال از سوی شرکت‌های غیرقانونی و ... را برای آنان به همراه داشته که دوری از آنها فقط به وسیله آموزش والدین نسبت به پایبندی به اصول اخلاقی و مذهبی امکان‌پذیر خواهد بود. برای استفاده مناسب از اینترنت باید تمام افراد جامعه آموزش داده شده و سواد رسانه ای در آنان ارتقا یافته و با راه های استفاده صحیح از اینترنت و خطرهای ناشی از استفاده نامناسب از آن نیز آشنا شوند. در این گفتگو قصد داریم به بررسی فرصت‌ها و تهدیدهای ارتباط با شبکه جهانی در منزل بپردازیم.

با ورود اینترنت به خانواده ها، تربیت فرزندان با جالش‌هایی روبه رو شده است که لازم است والدین توان و علم مواجهه صحیح با این پدیده را کسب کنند. کارشناسان معتقدند که والدین می بایست از شناخت قابل قبولی نسبت به اینترنت برخوردار باشند تا بتوانند فرزندان خود را در بهره مندی مناسب از این ابزار مدرن یاری کنند. جناب مهندس غفاری چه ضرورتی دارد والدین با اینترنت آشنا شوند؟
اگر بخواهیم مثالی در این مورد بزنیم والدین وقتی قصد استخر بردن کودکشان را دارند اگر این فرزند توانایی شنا نداشته باشد یا فقط اصول اولیه شنا را یاد گرفته باشد والدین به این کودک اجازه نخواهند داد وارد قسمت عمیق استخر شود یا اگر قرار باشد وارد محیط ناآشنایی مثل دریا شود که نسبت به استخر از وسعت و عمق بیشتر و پیچیدگی بیشتری برخوردار است،پدر و مادر کودک خود را رها نمی‌کنند تا در این محیط ناشناخته ورود پیدا کند.
یا بسیاری از خانواده ها اجازه نمی دهند که فرزندانشان بعد از ساعتی در خارج از خانه باشند، زیرا ممکن است خطراتی برای کودک و نوجوان وجود داشته باشد. لذا همیشه این دغدغه و نگرانی وجود دارد که بعد از مثلا ساعت ۱۰ شب اتفاق ناگواری برای فرزندان بیفتد. هر چند که ممکن است بسیاری از کوکان و نوجوانان در همین ساعت بیرون از منزل باشند و با مشکلی هم روبه‌رو نشوند اما با این حال تعدادی از خانواده ها فرزندان خودشان را محدود می کنند.
در مورد اینترنت هم به همین صورت است. زمانی که والدین فضا را نشناسند و از خطرات آن آگاهی نداشته باشند در مواقع عادی رفتار منعی و سلبی نسبت به ورود کودکان به اینترنت خواهند داشت. رشد استفاده از اینترنت در ایران بسیار گسترده شده و بسیاری از اتفاقات که قبلا از طریق اینترنت صورت نمی گرفت الان از طریق اینترنت صورت می گیرد مثل ثبت نام های دانشگاهی یا مدارس یا کارهای بانکی همه از طریق اینترنت صورت می گیرد و با این سرعت بسیار زیاد اینترنت، فرزندان و جوانان ما ناخودآگاه در این مسیر قرار می گیرند و اگر ما بخواهیم ممنوعیتی ایجاد کنیم در این صورت این فرزند ما برای آینده تربیت نشده است. لذا والدین باید کودکان را هدایت کنند نه اینکه منع کنند باید نقش نجات غریق را داشته باشند. لذا لازم است اصول استفاده صحیح از اینترنت را یاد بگیرند و اطلاعات خودشان را افزایش دهند.

امروزه اینترنت در جهان چه جایگاه و کاربردهایی دارد که وجود آن را به یک ضرورت تبدیل کرده است؟
اینترنت سامانه ای جهانی از شبکه رایانه ای به هم پیوسته است. به عبارت دیگر اینترنت از میلیون ها شبکه خصوصی یا عمومی دانشگاهی تجاری و دولتی در اندازه های محلی و کوچک تا بسیاربزرگ تشکیل شده که با فناوری های الکترونیکی به هم متصل شده اند.اینترنت در برگیرنده منابع اطلاعاتی و خدمات گسترده ای است که مهمترین آنها صفحات وب و پست الکترونیکی هستند. سازمانها و مراکز علمی و مراکز تحقیقاتی امروزه نیازمند دستیابی به شبکه اینترنت هستند. بسیاری از رسانه های ارتباطی سنتی هم مثل روزنامه با استفاده از اینترنت تغییر شکل داده اند و یا مجددا تعریف شده اند. اینترنت همچنین اشکال جدیدی از تعامل بین انسانها را از طریق پیام رسانی فوری، تالارگفتگو و شبکه های اجتماعی به وجود آورده است.
از دهه ۱۹۶۰ سازمانهای آمریکا به این فکر افتادند که بین سیستم های رایانه ای قدیم خودشان ارتباطاتی برقرار کنند که بتوانند اطلاعاتشان را راحت تر با همدیگر رد و بدل کنند و با گذشت نیم قرن امروز اینترنت بزرگترین سامانه ای است که انسان توانسته طراحی و مهندسی کند و پایدار نگه دارد. تعداد خدماتی که الان در دنیا روی بستر اینترنت رد و بدل می شود قابل تصور نیست و این یکی از خواص اینترنت است و هرکس هر اطلاعاتی می تواند روی اینترنت قرار دهد.
شاید برای دسترسی به مطالب گاهی محدودیت‌هایی وجود داشته باشد اما برای بارگذاری مطالب آنچنان محدودیت خاصی وجود ندارد. در اینترنت سه کار صورت می گیرد: اول انباشت اطلاعات که این اطلاعات می تواند متن یا گرافیک یا صدا باشد یا حتی بازیها یا برنامه های اداری باشد یک قسمت در حقیقت امکان ارتباط‌های اینترنتی است در واقع بین آدمهای مختلف ارتباط ایجاد می کند که می‌تواند از طریق ایمیل باشد یا نامه زدن باشد یا چت که می گویند نسل جدید خدمات اینترنتی محسوب می شود و سومین آن انتقال داده است یعنی لزوما دو نفر باهم در ارتباط نیستند یا اینکه اطلاعات خاص در اختیار عموم قرار نمی‌گیرد. جابه‌جایی خیلی از اطلاعات مثل اداره ها و سازمانها از طریق اینترنت صورت می گیرد و از حمل کاغذی بی نیاز شده اند. همه اینها در حالی اتفاق می افتد که هزینه این کارها در روی اینترنت بسیار پایین است یعنی با هزینه اندک ثبت سایت و یا خریداری یک ایمیل که این اتفاق می افتد. این امکان انتشار آزاد و عدم مدیریت واحد بر روی اینترنت خودش جذابیت مضاعفی ایجاد می کند برای کسانی که قصد دارند کار تبلیغی انجام دهند و واقعا تجارت اینترنت در جهان بسیار گسترده شده است.

از نگاه فرهنگی و اجتماعی اینترنت چه تاثیرات و بازخورد هایی در جامعه دارد؟
اینترنت یک جا نیست. یعنی زمانی که می گوییم وارد اینترنت شدیم منظور یک جا و مکان نیست زمانی که ما وارد دنیای اینترنت می‌شویم داریم وارد یک فضای مجازی می شویم. درست است اطلاعاتی که الان جابه‌جا می شود در جایی ذخیره می شود اما وقتی ما وارد دنیای اینترنت می شویم وارد یک فضای مجازی می شویم و این فضا مکان ندارد. یعنی شما از هر نقطه ای که وارد می شوید همان شکل را می بینید یعنی خصوصیات مادی ندارد.
دنیای اینترنت یک دنیای "بی جسم" است یعنی کاربر وقتی وارد فضا می شود در حقیقت جسمش با این فضا درگیر نمی شود و این مهم است که پدر و مادر بدانند که فرزند از منزل که وارد این فضای مجازی می شود ذهن و فکر این فرزند از خانه بیرون می رود ولی جسمش همین جاست. این هم خوب است و هم بد. چون عملا می تواند بدون خیلی از خطرات و هزینه های زیاد وارد یک سایت شود و سفر کند و عملا یک تجربه های متفاوتی داشته باشد که از طریق جسم واقعی نمی تواند انجام دهد اما همانطور که هر فردی بدون جسم وارد این محیط می شود همه افراد چه خوب و چه بد بدون جسم وارد این محیط می شوند و اگر فرد خلافکار هم وارد این محیط شود او هم بدون جسم وارد این محیط می شود و می تواند سر افراد را کلاه بگذارد و اطلاعات افراد را به سرقت ببرد. او می تواند هویت مجازی داشته باشد و تشخیص این افراد و کاربرها مهم است.
سواد در گذشته تعریف عمومی داشت. اگر فردی اطلاعات زیادی در ذهنش داشت این فرد باسواد می شد. اما الان سواد، داشتن اطلاعات نیست بلکه دسترسی به اطلاعات است. یعنی کسی الان باسوادتر است که راحت تر به اطلاعاتش دسترسی داشته باشد. یعنی بتواند سریعتر جستجو کند و به اطلاعاتی که لازم دارد دسترسی پیدا کند و مطلب را برساند به جای مناسب خودش. به عبارتی ضرورت «داشتن اطلاعات» به ضرورت «دسترسی به اطلاعات» تغییر پیدا می کند.

اینکه گفته می شود اینترنت همه زمانی است به چه معنا است؟
بحث «همه زمانی» بودن اینترنت هم بسیار مهم است و طبق گفته پژوهشگران اینترنت یک محیط بدون شب است و هر وقت که وارد می شوید روز است و همه اطلاعات اولیه قابل دسترسی است. این هم فرصت است هم تهدید. اینترنت یک چیز مستقل از جهان واقعی نیست. یعنی اگر شما جهان حقیقی را حذف کنید چیزی از اینترنت باقی نمی ماند. آن چیزی که ما می‌بینیم آینه ای از حقیقت است. در اینترنت اتفاقات واقعی که می افتد بازتاب پیدا می کند و در همه زمینه ها اینترنت آینه ای است برای دنیای واقعی ما. اما خیلی از چیزهایی که در اینترنت هست مابه ازای واقعی ندارد. مثلا حلقه ای از انسانها که در دنیای اینترنت هست این هیچ وقت در دنیای واقعی امکان وقوع ندارد یعنی یک سری انسانها که در کشورهای مختلفی هستند همزمان در یک لحظه می توانند با هم ارتباط برقرار کنند و با هم حرف بزنند این هیچ وقت در دنیای واقعی صورت نمی گیرد .این فرهنگی را تشکیل می دهد به نام" فرهنگ مجازی" که فرزندان ما در آینده ای نزدیک با این فرهنگ رشد پیدا می کنند یعنی به جای اینکه انباشت اطلاعات داشته باشند به جستجوی اطلاعات و ارتباطات می پردازند.

فرصت ها و تهدیدهای حضور اینترنت در تربیت نسل آینده