پویایی و نبود تمرکز در فرایند جمعآوری و انتشار محتوا –که اصلیترین مزیت ویکیپدیا است- به شکلگیری انتقادات جدی به این دانشنامهی آزاد جهانی منجر شده است. منتقدین درستی و اعتبار ویکیپدیا را به خاطر «آزادی ویرایش» زیر سؤال بردهاند. همچنین، ویکیپدیا به خاطر «آسیبپذیری در برابر خرابکاری»، «کیفیت غیریکنواخت مقالات»، «سوگیری نظاممند»، «بیثباتی» و نیز به خاطر «ترجیح اجماع بر اعتبار» در سبک ویرایش مقالات، نقد شده است.
در سالهای اخیر چندین بار اخبار سوءاستفاده سامانهها از اطلاعات کاربران
سروصدای زیادی به راه انداخته است.
در آخرین نمونه جنجال بهرهبرداری
غیرقانونی شرکت «کمبریج آنالیتیکا» در انتخابات ۲۰۱۷ آمریکا از اطلاعات
کاربری بیش از ۸۰ میلیون کاربر فیسبوک تا جایی بالا گرفت که کار مدیرعامل
فیسبوک به پاسخگویی و عذرخواهی در کنگرهی آمریکا کشیده شد.
[تصویر: جلد روزنامه آرمان امروز - ۳ دی ۹۷]
حاکمیت همانسان که در زمینهی تأمین امنیت و سلامت جامعه وظایف غیرقابل چشمپوشی و غیرقابل واگذاری دارد، در حوزه تربیت نیز که ضامن حفظ و رشد و تعالی منابع انسانی سرزمین مادری است، وظایفی دارد که تا آنها را انجام ندهد انتظار عاملیت از مردم در این حوزه نمیتواند داشته باشد.
در حاشیهی حضور در چهارمین نمایشگاه رسانههای دیجیتال انقلاب اسلامی، فرصتی دست داد تا به اتفاق برادر بزرگوار جناب آقای دکتر سعید مدرسی در برنامهی گفتگوی اجتماعی رادیو گفتگو حاضر شویم و یک ساعتی دربارهی ریشههای آسیبها و تهدیدات فضای مجازی و دنیای سایبر گفتگو کنیم.
در چهارمین نمایشگاه رسانههای دیجیتال انقلاب اسلامی که در بوستان گفتگوی تهران برگزار شده است، در خدمت دانش آموزان خوب اتحادیه انجمنهای اسلامی بودم و دربارهی آیندهی وب و الزامات رفتاری آنها صحبت کردم. سرفصل مباحث مطرح شده در این جلسه از این قرار است:
این کارگاه در دو نوبت (یکشنبه ۲۴ و چهارشنبه ۲۷ بهمن ۹۵) برگزار شد. میتوانید فایل تصاویر نمایش داده شده در جلسه #نو_جوان_هوشمند را از لینک زیر دریافت کنید:
چهارمین قسمت گفتارهایی دربارهی سواد رسانهای به موضوع
«دسترسی کودکان و نوجوانان به اینترنت» اختصاص داشت و در آن از «نرمافزارهای مدیریت دسترسی فرزندان به رایانه و شبکه» صحبت شد.
در این جلسه مقالهی حجتالاسلام محمد کهوند در موضوع تربیت رسانهای بازخوانی و تبیین شد که خلاصهای از مباحث آن به این شرح است:
۱. اصل حاکمیت قانون: رفتار رسانهای والدین و فرزندان باید ضابطهمند باشد.
الف) حاکمیت قانون خدا
ب) حاکمیت قوانین استفاده از رسانه
۲. اصل مسئولیتپذیری: والدین و فرزندان باید مسئولیتهای خویش در قبال استفاده از رسانه را بپذیرند.
الف) مسئولیت پذیری والدین
ب) مسئولیت پذیری فرزندان
۳. اصل آموزش و آگاهسازی: والدین باید آگاهیهای لازم دربارهی مسایل تربیت رسانهای فرزندان را پیش از تسخیر روح و جسم فرزند توسط این رسانهها کسب کنند.
الف) آشنایی با آداب، رسوم و فرهنگ اصیل اسلامی- ایرانی
ب) آشنایی با روشهای تربیتی صحیح در اسلام
ج) آگاهیهای رسانهای
چیستی رسانههای نوین
کارکردهای رسانههای نوین
مالکان و گردانندگان رسانههای نوین
بایدها و نبایدهای رسانههای نوین
شبهات مربوط به رسانه و فضای مجازی
شناخت فرهنگهای معارض با فرهنگ اسلامی - ایرانی و اهداف آن
شناخت متخصصین دلسوز و آگاه رسانههای نوین
۴. اصل الگوسازی: والدین باید برای فرزندان خود الگوهای مناسب رفتاری بسازند.
الف) الگوهای آسمانی قرآن
ب) زندگی پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار علیهم السلام
ج) دانشمندان و افتخار آفرینان مسلمان
د) شهدای اسلام
ه) والدین (پدر، مادر، خویشان نزدیک)
۵. اصل مدیریت: نیاز، ابزار، محتوا، زمان و مکان استفاده از رسانه باید مدیریت بشود.
الف) مدیریت نیاز: باید بین نیاز و درخواست فرزندان تفاوت قائل بود.
ب) مدیریت ابزار: برای فرزندان خود ابزاری را تهیه کنید که برای آن محتوای مطلوب وجود داشته باشد.
ج) مدیریت محتوا: قبل از خرید ابزارهای رسانهای، محتواهای خوبی را برای آن رصد کرده و تهیه نمایید.
د) مدیریت زمان: هر خانواده برای استفاده مطلوب از رسانههای نوین، زمان مشخصی را در نظر بگیرد.
ه) مدیریت مکان: عدم مدیریت بر مکان استفاده از ابزارهای رسانهای محرومیت از ارتباط با اطرافیان را در پی دارد.
۶. اصل جایگزین سازی: برای کاهش آسیبهای رسانه باید جایگزینهای صحیح تعریف کرد.
الف) جایگزین سازی آداب، رسوم و فرهنگ اسلامی ایرانی بجای رسانه در خانواده
(گفتگو و تعاملات خانوادگی، صله ارحام، ارتباط با همسایگان، ارتباط با نزدیکان، فرزندآوری، بازیها و تفریحات سالم، داستانگویی)
ب) جایگزین سازی سختافزار و نرمافزارهای بومی در سبد مصرف خانواده
(موتور جستجو، پست الکترونیک، انتشار محتوای دیجیتال، شبکه اجتماعی، اشتراک عکس و فیلم، پیام رسان موبایل)
۷. اصل همراهی: همراهی والدین با فرزندان در فعالیت های رسانهای میتواند کمک کننده باشد.
الف) حضور فیزیکی فعال : والدین هنگام استفاده فرزندان از رسانههای نوین، در کنارشان حضور داشته و یا حداقل فعالیت فرزندان برای والدین قابل رؤیت باشد.
ب) مشارکت: والدین نیز همانند فرزندان و همراه آنان از فضای مجازی استفاده کنند.
۸. اصل ایمنسازی: والدین باید فرزندان خود را در برابر خطرات و لغزشهای احتمالی ایمن کنند.
(برقراری پیوند عاطفی فرزندان با نماز، برقراری پیوند عاطفی با مراکز دینی، تقویت حیاء، تقویت بینش و بصیرت، طرح پرسشهای کلیدی و تفکر برانگیز، طرح شبهات و کمک به پاسخگویی فرزندان، کرامت بخشی و شخصیت دهی، عینیسازی عاقبت گناه، این دنیا مجهز به دوربین مدار بسته الهی است، نظارت غیر مستقیم و مستقیم بر دوستان، طرح مسئله و دریافت پاسخ از فرزندان، درخواست از مسئولین)
۹. اصل تدریج و استمرار: هر آموزش و تغییر رفتاری باید تدریجی صورت گیرد.
۱۰. اصل اقتدار همراه با اعتماد، صمیمیت و مهربانی: روش صحیح برخورد با فرزند را از نظر تربیتی و اخلاقی بشناسید.
(بچهها را تحقیر نکرده و به آنان توهین نکنید. بلکه تنها ماهیت استفاده نادرست را زشت بشمارید؛ در تمام مراحل تربیتی، از خشونتهای نابجا و بی هنگام پرهیز شود؛ نیاز نیست برای هر بهرهگیری نادرست از فضای مجازی، فرزندان مورد ملامت و سرزنش قرار گیرند؛ اگر فرزندان به علت استفاده نابجا از ابزارهای نوین رسانه ای، نیاز به ملامت و سرزنش دارند، به هیچ عنوان نباید زیاده روی شود.)