امسال هم توفیق داشتم در یکی از نشست‌های تخصصی «چهارسوق چهاردهم» با عنوان «فناوری‌های نوین و تاثیر آن بر آینده آموزش» در کنار برادران و دوستان گرامی به گفتگو نشستیم.
گسترش فناوری‌های جدید در آینده نزدیک تاثیرات عمیقی در جوامع ایجاد خواهد کرد. آموزش یکی از عرصه‌هایی است که اجزای آن دچار تغییر و تحولاتی خواهد شد. معلم، مدرسه، کتاب‌ها و محتواهای درسی، روش آموزش و ابزارهای یاددهی و یادگیری از جمله مواردی است که در نسبت با فناوری‌های جدید دچار تغییر و تحول خواهند شد. در این نشست کارشناسان درباره‌ی فناوری‌ها و تاثیری که بر آموزش دارند و خواهند داشت، گفتگو کردند.

این نشست به صورت مجازی برای شرکت‌کنندگان چهارسوق هم پخش شد.

به دعوت مدیریت محترم مجمع آموزشی حضرت سیدالشهداء علیه‌السلام شهر یزد، در همایش سراسری مدیران جامعه تعلیمات اسلامی حاضر شدم و در یک جلسه مجازی به تبیین تغییر روندهای آموزشی و تربیتی در مدرسه آینده پرداختم.
محتوای این جلسه تفصیل یافته مباحثی بود که پیش از شیوع کرونا با همین عنوان ارائه کرده بودم.

؛؛ مدرسه آینده ؛؛

در تابستان و پاییز سال ۱۳۹۸، به دعوت کارشناسان محترم معاونت محتوای مرکز ملی فضای مجازی، گزارشی اجمالی از وضعیت آموزش مجازی در ایران جهان آماده و ارائه کردم. اما در زمستان ۹۸، طوفان کرونا جهان را در نوردید و طومار مدرسه و یادگیری و فناوری آموزشی را یکجا در هم پیچید. لذا بازآرایی و اصلاح و صافکاری آن گزارش اولیه به همت کارشناسان آن مرکز محترم به طول انجامید و نهایتاً در آذر ۹۹ -دقیقاً یک‌سال بعد از نگارش اولیه- در قالب یک مجلد مجازی رونمایی شد.

در دومین نشست از سلسله نشست‌های «الزامات جمهوری اسلامی ایران» در مرکز مطالعات فضای مجازی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، توفیق داشتم که به همراه برادران ارجمند و بزرگوار دکتر مسعود فیاضی، سعید مدرسی، عزیز نجف‌پور، محمدعلی کبریایی و محمدعلی شاکری حضور داشته باشم.
در این نشست علمی با عنوان «الزامات مجازی سازی آموزش و پرورش ایران در عصر کرونا» مباحث مختلفی بیان شد که می‌توانید خلاصه آن را در این نشانی مطالعه بفرمایید:

به همراه استاد گرامی جناب آقای دکتر مدرسی، در جمع معلمان و مربیان دبستان و دبیرستان دوره اول دخترانه شهید مطهری، در محله سرچشمه، حاضر شدیم و درباره‌ی شرایط ویژه‌ی آموزش و پرورش و ادامه‌ی فرایند تعلیم و تربیت در بستر مدرسه صحبت کردیم.

به دعوت دوستان عزیزم در مجتمع آموزشی مهرهشتم، در جمع مربیان و همکاران گرامی دبیرستان پسرانه این مجتمع حاضر شدم و دو ساعتی درباره‌ی تحولات ناشی از تلاقی فضای مجازی با مدرسه و فناوری‌های آموزشی گفتگو کردیم. جلسه‌ی خوب و کاربردی بود که برای همه‌مان مباحث قابل استفاده‌ای داشت.

محتوای ارائه شده در این جلسه مشابه این نشست بود: مدرسه آینده

در دومین نشست دبیرخانه ایده‌های کانون مدارس اسلامی که با عنوان «مدارس، دانش آموزان و فضای مجازی» برگزار شد، بحث مختصری با عنوان «مدرسه‌ی آینده» ارائه کردم.

تحولات ناشی از گسترش فضای مجازی ، مدرسه و محیط‌های یادگیری را دستخوش تغییرات کرده و آمیختگی فناوری‌های آموزشی با امکانات فضای مجازی، شرایط تازه‌ای برای اهالی تعلیم و تربیت ایجاد کرده است. یقیناً شناخت دقیق حیطه‌های اثرگذاری سه مقوله‌ی محیط یادگیری، فضای مجازی و فناوری‌های آموزشی بر یکدیگر به طراحی و برنامه‌ریزی مدیران مدارس در بهره‌گیری از ظرفیت‌های آنان کمک خواهد کرد. در این ارائه‌ی مختصر، نگاهی فهرست‌وار به این حیطه‌های اثرگذاری داشتم.

متن کامل محتوای این جلسه را در این صفحه بخوانید:

مدرسه آینده؛ چشم‌انداز و موانع

می‌توانید تصاویر پرده‌نگار این جلسه را از پیوند زیر دریافت نمایید:

مدرسه آینده
محیط یادگیری، فضای مجازی و فناوری آموزشی

با در نظر گرفتن همه‌ی موارد گفته شده درباره «آموزش از راه دور» و «آموزش مجازی»، به نظر می‌رسد برای استفاده بهینه از امکانات دنیای دیجیتال در راستای تربیت نسلی اندیشمند و توانمند باید راهی میانه یافت تا قابلیت‌های بی‌نظیر فضای مجازی با کمترین آسیب و تنش به خدمت تعلیم و تربیت نسل جوان در بیاید. راهی که با نگاهی به تجربیات پیشینیان، الزامات قانونی و دستاوردهای جهانی تا حد زیادی قابل تشخیص است.

از ابتدای پیدایش اینترنت، کارکردهای علمی و آموزشی آن مدنظر توسعه‌دهندگان و کاربران بوده است. دیجیتال کردن منابع کتابخانه‌ای از اولین تلاش‌ها برای گسترش دانش‌پژوهی در اینترنت بود و تسهیل دسترسی دانش جویان به استادان از طریق رایانامه گامی مهم برای ارتقای تبادلات علمی به شمار می‌رفت. به‌تدریج که فضای مجازی قابلیت‌های بیشتری از خود بروز می‌داد، فعالیت‌های آموزشی هم شکل جدی‌تری می‌یافت تا آن‌که اولین کلاس‌های مجازی و دوره‌های آموزشی الکترونیکی با عنوان e-learning یا همان «رایاد» به وجود آمد. تطور رایاد از ساده‌ترین ابزارهای الکترونیکی تا هوشمندترین سامانه‌های امروزی تنها به دو دهه زمان نیاز داشت. در این دو دهه، فعالان صنعت رایاد، دستاوردهای قابل اعتنایی داشته‌اند و طرح‌های بلندپروازانه‌ای را هم به شکست کشانده‌اند. اکنون کارنامه رایاد باید فارغ از جنجال‌های تبلیغاتی و با دقت ارزیابی شود.

برای رسیدن به فهم عمیق و دقیق از آموزش در فضای مجازی لازم است که به گذشته‌های دور برگردیم و ریشه‌ی نیازهای بشر و ابتکاراتی که به‌واسطه‌ی ابزارهای ارتباطی و رسانه‌ها برای رفع آن‌ها به وجود آمده مرور کنیم.
یکی از این ابتکارات توسعه آموزش از راه دور با هدف تحت پوشش قرار دادن فراگیران دور از مرکز و همچنین توسعه آموزش‌های مادام‌العمر برای عموم شهروندان بوده است. در دوره‌های مختلف تاریخی، ابزارهای رسانه‌ای به‌تناوب به‌عنوان بستری برای رفع این نیاز در آمده و مورد استفاده قرارگرفته‌اند. یک روز پیک و پستچی، روز دیگر رادیو و تلفن و امروز فضای مجازی.

در نتیجه‌ی ناکارآمدی سه ضلع: بخش خصوصی، آموزش و پرورش و نهاد علم و تحقیقات، یعنی «ناتوانی سرمایه‌ای و فناورانه شرکت‌ها»، «تصدی‌گری غیرضروری و مدیریت ناکارآمد دولتی» و «بی‌خیالی و بی‌مسئولیتی دانشگاه نسبت به جامعه» صنعت رایاد ایران روز به روز از انتظارات واقعی فاصله می‌گیرد و به قهقرا می‌رود.

آنچه از «مدرسه‌ی آینده» در ذهن اندیشمندان تعلیم و تربیت نقش بسته است، محیطی است متعادل، متعامل و متکامل که در عین جذابیت و روزآمدی، فضا را برای پرورش همگن استعدادهای متنوع دانش‌آموزان با مشارکت خود و خانواده‌شان مهیا می‌کند.
برای ساختن چنین محیطی لازم است که نسبت «مدرسه آینده» با «فناوری‌های آموزشی» و «فضای مجازی» مشخص شود.

می‌دانیم که استفاده از رایانه‌ها در فرایند یاددهی-یادگیری از دو دهه پیش شروع شده و آن چه به عنوان e-learning در جهان شناخته می‌شود با اسامی «یادگیری الکترونیکی»، «یادگیری فناورانه» یا به اختصار «رایاد» در ایران توسعه یافته است.
یک سال پیش، این یادداشت کوتاه را برای ترجمه و استفاده در یک پروژه‌ی تصویری با هدف «معرفی ظرفیت‌های یادگیری الکترونیکی در حیطه‌ی آموزش و پرورش ایران» نوشتم. امروز که به بهانه‌ای آن را ویرایش می‌کردم گفتم شاید مرور سریع آن برای شما هم مفید باشد.

مقاله‌ای که به پیوست این پست منتشر می‌کنم را به سرپرستی مدیر مدرسه و شرکت محل کارم، با توجه به تجارب کاری شرکتمان در اسفند ۸۵ تدوین کردم و در اولین کنفرانس کشوری توسعه IT در آموزش و پرورش که در شهر یزد برگزار می‌شد،‌ توسط ایشان ارایه شد.
در این کنفرانس و به پیوست این مقاله، یک کارگاه آموزش چندرسانه‌ای ادبیات فارسی هم ارایه کردم که مورد استقبال شرکت کنندگان قرار گرفت. آن زمان موضوع مدارس هوشمند و چندرسانه‌ای و ... خیلی جدید و جذاب بود. این مقاله سندی است بر اثرگذاری مجموعه‌ی فام بر روند اجرای طرح مدارس هوشمند تا امروز.

دریافت فایل:

مدارس چند رسانه‌ای، گامی به سوی مدارس هوشمند

(انتشار در وبلاگ: مهر ۹۲)