شناخت فضای مجازی و آشنایی کودکان و نوجوانان با کارکردهای وب از جمله موضوعات حاشیه‌ای بسیاری از فیلم‌ها و پویانمایی‌ها در سالهای اخیر است. البته در برخی موارد این موضوع در متن اصلی آثار قرار دارد و تمرکز داستان بر نشان دادن ابعاد، ویژگی‌ها و حتی آسیب‌های فضای مجازی است.
معرفی آگاهانه برخی از این آثار نمایشی مناسب برای دانش‌آموزان در کنار نقد و تحلیل و گفتگو درباره این آثار می‌تواند نشان‌دهنده اهمیت موضوع در سطح جهانی و تقویت آموزه‌های سواد اطلاعاتی باشد.
یکی از پویانمایی‌های محبوب و خاطره‌انگیز دهه‌ی اخیر «رالف خرابکار» است. قسمت اول این فیلم در سال ۲۰۱۲ م. ساخته شده و ماجراهای آن در جهان بازی‌های رایانه‌ای قدیمی روایت می‌شود. در این پویانمایی ما سفری می‌کنیم به درون بازی‌ها و با شخصیت‌های این بازی‌ها وارد ماجراجویی می‌شویم. «رالف» شخصیت خرابکار یک بازی کامپیوتری است که از منفی و بازنده بودن خسته شده و تصمیم می‌گیرد برای اثبات خودش، یک مدال به‌دست بیاورد. در این مسیر رالف با کمک به یک دختربچه به نام «وانیلوپه» درگیر مسائل دیگری می‌شود و یک سفر پر حادثه را در پیش می‌گیرد. درونمایه اصلی این اثر درباره‌ی هدف‌گذاری در زندگی، ارزش دوستی و تلاش برای موفقیت با وجود موانع و سختی‌هاست.
قسمت دوم «رالف خرابکار» که در سال ۲۰۱۸ م. ساخته شده اما فضای متفاوتی دارد. دو شخصیت اصلی داستان یعنی رالف و وانلوپه که در بازی‌های مخصوص خود فعالیت می‌کنند و زندگی‌شان بسیار یکنواخت شده است، در اثر یک حادثه از مرزهای ممنوعه وای‌فای عبور کرده و با وارد شدن به داخل مودم، پا به جهان وب می‌گذارند؛ جهانی که حد و مرز نمی‌شناسد و پر از مکان‌های جورواجور است. تفاوت قسمت دوم با قسمت اول از همین‌جا شروع می‌شود. هر چند که موضوعات انسانی و عاطفی همچنان در مرکز خط سیر داستان قرار دارد، اما فضای اینترنت و سرک کشیدن شخصیت‌ها به پستوهای مجازی، فراتر از محیط داستان، به مسأله اصلی داستان تبدیل می‌شود.
«رالف خرابکار۲» مخاطب خود را قدم به قدم با اجزای تشکیل‌دهنده‌ی وب و کاربردهای متنوع و عجیب آن روبرو می‌کند و با بیانی طنزآمیز نقاط قوت و ضعف اینترنت را نشان می‌دهد. مهم‌ترین مفاهیم و پدیده‌های مجازی که در این پویانمایی به خوبی پیش چشم مخاطب مجسم شده است از این قرار است: ورود از دنیای دیجیتال غیرآنلاین به دنیای وب از طریق مودم، وبسایت‌های اینترنتی به مثابه ساختمان‌ها و محله‌های یک شهر، موتورهای جستجو به مثابه راهنمای همه‌چیزدان و مهربان شهر، تبلیغات اینترنتی گمراه‌کننده و مزاحم برای اهالی شهر، چهره‌سازی و چهره‌سالاری با هدف جلب توجه و دریافت پول، چرخه غیرقابل گریز مسخرگی و لودگی در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی، پراکنده شدن سریع ویروس‌های رایانه‌ای مخرب در وب، جولان خلافکاران و بزه‌کاران در محله‌های زیرین شهر اینترنت، بازی‌های دیجیتال آنلاین به عنوان هیجان‌انگیزترین و چالش برانگیزترین بخش وب و در آخر برتر بودن ارزش‌های انسانی در مقابل دارایی‌های مجازی.
هر چند که به پیام‌های پنهان و آشکار فرهنگی این اثر انتقادات زیادی وارد است و حتماً باید درباره آن با بچهها گفتگو کرد، اما در «رالف اینترنت را خراب می‌کند» مجسم کردن محیط ناملموس اینترنت به بهترین شکل ممکن اتفاق افتاده و کاملاً آموزنده و به یادماندنی شده است. پیشنهاد می‌کنیم نسخه مناسب‌سازی شده این پویانمایی را به همراه دانش‌آموزان ببینید و درباره کارکردها و کژکارکردهای وب و روش‌های حفاظت از هویت و دارایی‌های واقعی در عصر اطلاعات گفتگو کنید.
دریافت این مقاله از رشد فناوری آموزشی
