در این روزهای درخانه‌مانی و تعطیلی کلاس و مدرسه، برای استفاده دانش‌آموزان عزیز، فیلم تدریس برخی از درس‌های کتاب «تفکر و سواد رسانه‌ای» را آماده کرده‌ایم. مدت زمان هر درس حدود ۲۰ دقیقه است و می‌توانید به رایگان در «کانال آپارات ازسرنوشت» یا نشانی‌های زیر به آن دسترسی داشته باشید:

🎥  درس۲: پیام همبرگری
🎥  درس۴: تصاویر بی‌طرف نیستند (بازنمایی)
🎥  درس۵: از بازنمایی تا کلیشه
🎥  درس۶: فنون اقناع۱
🎥  درس۷: فنون اقناع۲
🎥  درس۱۱: دروازه‌بانی خبر
🎥  درس۱۴: حقوق مخاطبان رسانه‌ها 
🎥  درس۱۵: رسانه و سبک زندگی
🎥  درس۱۷: «بازی» زندگی است
🎥  درس۲۱: رژیم مصرف رسانه

* از درس ۱۱ به بعد، تدریس برادر عزیزم آقای حسین حق‌پناه در شبکه آموزش سیما است.

نوجوانی سن هنجارپذیری و هنجارگریزی است. طبیعی است که شما دوست داشته باشید آن‌طور که دوست دارید رفتار کنید و طبیعی است که بزرگ‌ترها هم دوست داشته باشند که شما آن‌طور که آن‌ها می‌پسندند رفتار کنید! این یک نبرد سنتی و بی‌پایان در تاریخ زندگی اجتماعی بشر است؛ اما همان‌قدر که بزرگ‌ترها نباید بر تحمیل سلیقه‌هایشان به شما پافشاری کنند، شما هم نباید صرفاً از روی امیال و هوس‌هایتان گام بردارید. بزرگ‌ترها همیشه اشتباه نمی‌کنند و قواعد زندگی همیشه هم غیرمنطقی نیست.

حالا دقیقاً یکسال از شکل‌گیری ایده‌ی #مدرسه_ایران می‌گذرد. یکسال به این در و آن در زدن برای بازکردن روزنه‌ای در رسانه‌ی ملی تا از مسائل واقعی تعلیم و تربیت ایران حرف بزنیم.
آذر ۹۷ با برادر و رفیق شفیقم، حمید اسکندری که این روزها او را در قاب #مدرسه_ایران می‌بینید، عهد کردیم که کاری مفید و پرثمر برای کودکان و نوجوانان ایرانی، همه‌ی فرزندان خودمان، انجام بدهیم.
در این راه برادران و خواهران بزرگوار زیادی مشوق و حامی #مدرسه_ایران بودند و از آبرو و حیثیت حرفه‌ای خود برای کار خرج کردند. خدا از بزرگی کم‌شان نکند!
منت‌پذیر همه شما هستم اگر سه‌شنبه‌ها ساعت ۲۱ بیننده #مدرسه_ایران از شبکه چهار سیما باشید. تکرار برنامه هم چهارشنبه‌ها ساعت ۱۰ صبح است.

در همه‌ی رسانه‌های اجتماعی هم با این نشانی می‌توانید#مدرسه_ایران را دنبال کنید:

@MadreseIRAN_ir

ارادتمند شما
حسین غفاری

مغز گوگلی شده دانش‌آموز میل چندانی به حفظ اطلاعات ندارد و عاشق تنوع و پریدن از یک شاخه به شاخه دیگر است. البته در این جست‌وخیزهای ذهنی، چیز دندان‌گیری هم نصیبش نمی‌‌شود. در یک‌کلام: نه مایه دارد و نه حوصله!
اگر پنجاه سال قبل، صحبت از تغییر جایگاه معلم در کلاس درس از «عقل کل» به «دوست و همراه» بچه‌ها در یافتن اطلاعات و سنجش منابع، یک امر محال بود، به نظر می‌رسد امروز چاره‌ای جز آن نداریم. اگر بیست سال قبل، جایگزینی روش‌های سنتی آموزش ـ مثل سخنرانی ـ با روش‌های گروهی و تعاملی یک «انتخاب» بود، امروز یک «الزام» است.

نوجوانی که مغزش «تلویزیونی» شده است، در کلاس درس، توانایی تمرکز بر گفتار طولانی معلم و خیره‌شدن به نوشته‌های روی تخته را ندارد و به‌طور کلی از امور جدی گریزان است. ولع او برای تماشای تصویرهای بیشتر و داشتن قدرت انتخاب در آنچه می‌بیند و می‌شنود، باعث می‌شود کلاس‌های درس سنتی از «بهره‌وری» تهی گردند و خستگی و حواس‌پرتی در آن‌ها موج بزند.

به عنوان یک «معلم» سواد رسانه‌ای که ده سال است در جلسات آموزشی اولیا و مربیان بیش از هر چیز بر روی «آداب مصرف رسانه‌ها» و «مدیریت رسانه در خانواده» تأکید می‌کنم، بارها با این سؤال مواجه شده‌ام که: «خودت در خانه با مصرف رسانه‌ای بچه‌هایت چه می‌کنی؟»
از طرف دیگر، تجربه‌ی من در شش سال گذشته به عنوان «پدر» یک جفت دوقلوی پسر و دختر برای خیلی‌ها که دوست دارند از شرایط خاص یک خانه‌ی دوقلودار سر در بیاورند جالب و شنیدنی است.
هر چند که مقوله‌ی تربیت آن‌قدر پیچیده و چندعاملی و زمانمند است که واقعاً موفقیت یا عدم موفقیت من در مدیریت رسانه در خانه‌ی خودم به این سادگی قابل مشاهده و اندازه‌گیری و الگوبرداری نیست، اما از باب شاهد مثال برای درس‌هایی که می‌دهم گاهی اوقات قابل اتکا است. در اینجا نکته‌ها و برش‌هایی از ماجراهای دوقلوها و رسانه در خانواده را می‌آورم که به نظرم قابل تأمل و مفید است. البته این‌ها برداشت‌های پدرانه‌ی من از ماجراهای دوقلوها و رسانه است. مادرها همیشه حرف‌های خودشان را دارند!

ابتدایی‌ترین برخورد ما با رسانه‌ها یک برخورد فیزیکی است: کودکی که به تلویزیون خیره می‌شود، نوجوانی که گوشی تلفن همراه را به دست می‌گیرد، جوانی که برای شنیدن موسیقی هدفون روی گوشش می‌گذارد، معلمی که کتابی را زیر بغل می‌گذارد و نویسنده‌ای که برای نوشتن مقاله‌اش دکمه‌های صفحه‌کلید رایانه را فشار می‌دهد، همگی در حال مواجهه‌ی جسمانی با دنیای رسانه‌ها هستند. چشم و گوش و دست ما در خط مقدم درگیری با رسانه‌ها هستند و سایر اعضا و اندام در مرحله‌ی بعدی متأثر از روش و میزان و نوع استفاده از ابزارهای رسانه‌ای می‌شوند؛ اما ما معمولاً این نوع از آثار رسانه‌ها بر مخاطبان را نادیده می‌گیریم و عمده‌ی دل‌نگرانی‌ها و گفتگوهایمان درباره‌ی آثار فکری و روحی مصرف رسانه است.

اواخر بهمن‌ماه ۹۷ افتخار داشتم تا در یازدهمین رویداد نوآوری‌های آموزشی چهارسوق به عنوان یکی از هشت سخنران اصلی به صحبت بپردازم. موضوعی که از میان سرفصل‌های پیشنهادی من در طول دو ماه رفت و برگشت با مربیان عزیز سخنرانی در چهارسوق نهایی شد «از سواد رسانه‌ای تا تربیت رسانه‌ای» بود. متنی که بعد از چهار بار ویرایش در ۱۶۰۰ کلمه آماده شد و من در کمتر از سیزده دقیقه آن را اجرا کردم.
ضمن دعوت از شما برای تماشای فیلم این سخنرانی، متن کامل آن را نیز منتشر می‌کنم:

آن‌چه می‌خوانید را در حاشیه‌ی سفر اولین تیم ملی المپیاد دانش‌آموزی سواد رسانه‌ای ایران به مالزی در اسفندماه ۱۳۹۶ خورشیدی نوشتم. گزارشی غیررسمی از سفر رسمی «خاله خرسه» و «آقای آهسته» به «دکورلند DecorLand» از غریب‌ترین بلاد اسلام در خاورِ دور.
«پرافسور مهدی» را چند روزی قبل از سفر دیدم و عصاره‌ی تجربیات یک دهه زندگی در شرق و غرب را این‌طور از او نوشیدم: «Malaysia is a big Show off» و من در این سفر بارها و بارها به قولِ صادقِ آن رفیقِ دانشمندم مؤمن شدم. هرچند که همراهان گرامی من در این سفر، «خاله خرسه» و «آقای آهسته»، آن را «دکورلند» نامیدند و بسیار خوش داشتند.

در سومین سال تدریس کتاب «تفکر و سواد رسانه‌ای» پایه دهم، با استناد به تجربیات دو سال گذشته، روال تازه‌ای برای اداره‌ی این کلاس در دبیرستان فرهنگ (منطقه ۳ تهران) در پیش گرفتم و از آن جایی که حدس می‌زدم در حال تجربه‌ای خاص و مهم هستم، تمامی اقدامات و فعالیت‌های این کلاس را به دقت در کانال mlfarhang97@ در پیام‌رسان بله مستند کردم.
اکنون در پایان این سال تحصیلی، به روال سال‌های قبل، نمونه سؤالات امتحانی کلاسم را برای استفاده‌ی همکاران محترم و دبیران گرامی این درس، منتشر می‌کنم. با این توضیح که مباحث مطرح شده در کلاس من -مخصوصاً در نیم‌سال اول- خارج از کتاب درسی و مبتنی بر شناسایی نیاز‌های واقعی بچه‌ها بوده است:

من به عنوان معلم باید بتوانم به شاگردانم «سواد دیجیتالی» و «سواد اطلاعاتی» بیاموزم. اما در حال حاضر من در کلاسم نمی‌توانم بگویم موبایل، لب تاپ و اینترنت را باز کنید و سرچ کنید؛ نمی‌توانم بگویم، چون برای فضای مدرسه و رابطه معلم و شاگردی حرمتی قائل هستم. همینطور که دانش‌آموز شروع می‌کند به سرچ کردن، فضای مجازی چه پیشنهاد‌هایی به او می‌دهد؟
من برای حل این مشکل در مدرسه‌ی خودم مجبورم فیلترینگ داخلی و سیستم پایش محتوا بگذارم. وظیفه حاکمیت پس چه شد؟
این‌ها چالش‌هایی است که «سواد رسانه‌ای» نمی‌تواند حل کند. برای حل کردن آن باید برویم زیرساخت‌های استفاده امن و سالم و مفید را راه‌اندازی کنیم.

در آخرین هفته‌های سال ۱۳۹۷ به همراه برادر و سرور ارجمندم استاد دکتر سعید مدرسی، ۱۲ قسمت برنامه رادیویی سایه‌روشن با موضوع مدیریت رسانه در خانواده ضبط کردیم که در هفته اول و دوم اردیبهشت ۹۸ از رادیو معارف (موج FM ردیف ۹۶ مگاهرتز) پخش شد.

[پشت صحنه ضبط برنامه سایه روشن]

این فصل از برنامه سایه‌روشن را -به ترتیب قسمت‌های پخش شده- به این شرح بشنوید:

پویایی و نبود تمرکز در فرایند جمع‌آوری و انتشار محتوا –که اصلی‌ترین مزیت ویکی‌پدیا است- به شکل‌گیری انتقادات جدی به این دانشنامه‌ی آزاد جهانی منجر شده است. منتقدین درستی و اعتبار ویکی‌پدیا را به خاطر «آزادی ویرایش» زیر سؤال برده‌اند. همچنین، ویکی‌پدیا به خاطر «آسیب‌پذیری در برابر خرابکاری»، «کیفیت غیریکنواخت مقالات»، «سوگیری نظام‌مند»، «بی‌ثباتی» و نیز به خاطر «ترجیح اجماع بر اعتبار» در سبک ویرایش مقالات، نقد شده است.